Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013

Σκέψεις για την ιστορική βάση του φασισμού στην Ελλάδα


Του Ηλία Παπαδόπουλου



Εισαγωγικά Άποψη του συντάκτη του παρόντος άρθρου είναι ότι στις αναλύσεις μας για τη Χρυσή Αυγή και τη φασιστική απειλή γενικότερα κυριαρχούσαν και συνεχίζουν να κυριαρχούν δύο πτυχές του θέματος. Αφενός η απόδοση της ανόδου της Χρυσής Αυγής στην απόγνωση που δημιουργεί στη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών  η καπιταλιστική κρίση και οι μνημονιακές πολιτικές και αφετέρου στην ενίσχυσή της από τις κυρίαρχες τάξεις ( ή από μερίδα τους )  για να χρησιμοποιηθεί ως ανάχωμα στην αριστερά.

Οι δύο αυτές πτυχές είναι υπαρκτές. Η καπιταλιστική κρίση και οι βάρβαρες μνημονιακές πολιτικές που βιώνει ο ελληνικός λαός έχουν οδηγήσει ένα  τμήμα του στις αγκαλιές των νεοναζιστών. Επίσης όλο το προηγούμενο διάστημα τμήμα της πολιτικής και οικονομικής ελίτ έκλεινε με νόημα το μάτι στη Χρυσή Αυγή και κομμάτι του σκληρού μηχανισμού του κράτους είχε αναπτύξει σχέσεις μαζί τους και έδειχνε ( τουλάχιστον ) ανοχή απέναντι στην εγκληματική δράση τους.  
Αρκούν όμως αυτές οι δύο πτυχές για να ερμηνεύσουμε τη μαζικοποίησή τους και την εκλογική τους εκτόξευση; Θέση του παρόντος άρθρου είναι ότι δεν αρκούν. Υπάρχουν αντιλήψεις και νοοτροπίες στην ελληνική κοινωνία, οι οποίες προϋπήρχαν της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης και οι οποίες αποτέλεσαν το εύφορο έδαφος στο οποίο άνθισαν οι ιδέες της Χρυσής Αυγής. Πολύ συνοπτικά λοιπόν: η προσήλωση στο τρίπτυχο «πατρίδα – θρησκεία – οικογένεια», η απέχθεια απέναντι στο «μη κανονικό» - χρώμα δέρματος, θρησκεία, ιδέες, σεξουαλικές προτιμήσεις[1]. Όλες αυτές οι αντιλήψεις υπήρχαν και προ μνημονίου στην ελληνική κοινωνία και επηρέαζαν σημαντικά ακροατήρια και όχι μόνο τα μέλη περιθωριακών φασιστικών ομάδων.
Το παρών άρθρο λοιπόν θα επιχειρήσει να ερμηνεύσει σε ιστορική βάση τις αιτίες που οδηγούν ένα, υπολογίσιμο, τμήμα της ελληνικής κοινωνίας να διάκειται θετικά προς τις φασιστικές ιδέες.



[1] Για μία αναλυτική παρουσίαση του ζητήματος δες Π. Λάμπρου, «Οι νεοναζιστές δεν ξεφύτρωσαν από το παρελθόν», εφημερίδα Εποχή,6/10/2013

Η ιστορική διάσταση του θέματος  Ήδη από τον 19ο αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο έχει διαμορφωθεί το ιδεολογικό ρεύμα του «κοινωνικού δαρβινισμού». ‘Όπως τα ζώα έτσι και οι άνθρωποι και κυρίως οι ανθρώπινες φυλές ανταγωνίζονται μεταξύ τους και εξελίσσονται. Μέσα από αυτή τη διαδικασία έχουν αναδειχτεί ανώτεροι και κατώτεροι πολιτισμοί, ανώτερες και κατώτερες φυλές. Οι απόψεις αυτές που χρησιμοποιήθηκαν για να αιτιολογήσουν την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία βρήκαν σημαντικά ερείσματα στους ευρωπαίους της εποχής και δεν ήταν υπόθεση μόνο των ελίτ[1].
Στο μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος οι ιδέες αυτές αναμείχθηκαν με άλλες – ενδογενώς παραγόμενες - για να δημιουργήσουν ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα: οι νεοέλληνες ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και μοιράζονταν το ίδιο ακριβώς αίμα με αυτούς. Ήταν προορισμένοι για νέα μεγαλεία, ανάλογα με αυτά των προγόνων τους και ήταν φυλετικά και πολιτισμικά ανώτεροι από τους Αλβανούς, Σλάβους και Οθωμανούς Τούρκους που τους περιτριγύριζαν. Η ανωτερότητα αυτή τους έδινε το δικαίωμα να θεωρούν ότι το μεγαλύτερο τμήμα των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας τους άνηκε. Οι άλλοι γειτονικοί λαοί ήταν ανίκανοι να δημιουργήσουν τα δικά τους πολιτισμένα κράτη. Όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί λοιπόν, ανεξαρτήτως γλώσσας, έπρεπε να «απελευθερωθούν» και να ενταχθούν στο ελληνικό κράτος. Οι βάσεις λοιπόν για τη διαμόρφωση του ελληνικού ρατσισμού είχαν διαμορφωθεί στα πρώτα 20-30 χρόνια ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους. Η «Μεγάλη Ιδέα» όπως ονομάστηκε δεν ήταν απλώς η επίσημη ιδεολογία του νεοελληνικού κράτους οδηγώντας το σε έναν έξαλλο και ανορθολογικό επεκτατισμό, αλλά και γενικευμένη λαϊκή αντίληψη[2].
Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει, με εξαίρεση τους Βαλκανικούς πόλεμους,  σε μία σειρά από ήττες και εξευτελισμούς. Τελικά, με λίγες δεκαετίες καθυστέρηση, όλοι οι βαλκανικοί λαοί ακολουθούν τον ίδιο δρόμο με τους Έλληνες και δημιουργούν τα δικά τους εθνικά κράτη. Αυτή η εξέλιξη σε συνδυασμό με την συντριβή του ελληνικού στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία αποτελούν τις ταφόπλακες της Μεγάλης Ιδέας.   
Η συντριβή αυτή οδήγησε στη δημιουργία μίας νέας συλλογικής «ψύχωσης». Πλέον κυρίαρχη ανάλυση  ήταν αυτή των «ανθελλήνων» ξένων που μας πρόδωσαν, συμμαχώντας με τους προαιώνιους εχθρούς του έθνους.
Οι ιδέες αυτές αναμειγνύονταν με μία αντιδημοκρατική και αντικοινοβουλευτική ρητορεία, η οποία αναζητούσε το δρόμο προς το μεγαλείο του έθνους μέσα από τη φωτισμένη ηγεσία του βασιλιά ή ενός ηγέτη, ο οποίος θα απάλλασσε το λαό από το διεφθαρμένο κοινοβούλιο και τα διχαστικά κόμματα. Οι απόψεις αυτές γνώρισαν μεγάλη άνθηση μετά  την ελληνική ήττα στον πόλεμο με την Οθωμανική αυτοκρατορία το 1897 και τον εξευτελισμό του διεθνούς οικονομικού ελέγχου που επιβλήθηκε στη συνέχεια[3].
Ανάλογες ιδεολογικές διεργασίες συνέβαιναν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη και οδήγησαν μέσα από το καμίνι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την μεσοπολεμική οικονομική κρίση στη διαμόρφωση του στρατοπέδου της άκρας δεξιάς, το οποίο από μία στιγμή και μετά θριαμβεύει σε όλη σχεδόν την ήπειρο. Δεν είναι μόνο οι φασίστες στην Ιταλία και οι εθνικοσοσιαλιστές στη Γερμανία. Αυταρχικά καθεστώτα της άκρας δεξιάς, με την μία ή άλλη μορφή επικρατούν στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και στις βαλκανικές χώρες.
Η ελληνική έκφραση αυτού του ρεύματος είναι το καθεστώς Μεταξά το οποίο κάνει προσπάθεια δημιουργίας μαζικής φασιστικής νεολαίας, της Ε.Ο.Ν.
Στην περίοδο της κατοχής παράλληλα με την μαζική αντίσταση του λαού μας εμφανίζεται ένα μειοψηφικό αλλά υπαρκτό κοινωνικό ρεύμα, το οποίο στο όνομα της έξαλλης αντικομουνιστικής προπαγάνδας συνεργάζεται ανοιχτά με τους κατακτητές. Μετά την απελευθέρωση οι συμμετέχοντες στις δοσιλογικές ομάδες αντί να τιμωρηθούν χρησιμοποιούνται για την συντριβή του αντιστασιακού και κομμουνιστικού κινήματος, εντάσσονται στο στρατόπεδο της «εθνικοφροσύνης» και κυβερνούν ανεξέλεγκτα αυτή τη χώρα έως και το 1974.
Μετά την πτώση της χούντας το πολιτικό και  κοινωνικό αυτό ρεύμα δεν εξαφανίζεται, αλλά εντάσσεται στην μεγάλη πολυκατοικία της δεξιάς παράταξης, τη Ν.Δ. Πρόκειται για μία συγκατοίκηση που διακόπτεται λόγω της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών της. Μεγάλη μερίδα της λεγόμενης λαϊκής δεξιάς αποκόπτεται από τη Ν.Δ και αναζητά την πολιτική της έκφραση σε ακροδεξιές ομάδες, περιθωριακής απήχησης μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Περιθωριακές σε ψήφους και μέλη όμως γιατί το ιδεολογικό τους στίγμα αποδείχτηκε ότι συγκινούσε πολύ περισσότερους από όσους τους στήριζαν ανοιχτά. Και αυτό δεν ήταν κάτι κρυφό – το σύνθημα «δεν θα γίνεις έλληνας ποτέ – Αλβανέ, Αλβανέ» δεν το φώναζαν μόνο τα μέλη της Χρυσής Αυγής. Ακόμα χειρότερα, η θεωρία της αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνικού αίματος δεν αφορά μόνο γηπεδικά ακροατήρια, είναι, ρητά ή άρρητα, η ιδεολογική βάση της άρνησης να πολιτογραφηθούν ως έλληνες και ελληνίδες τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται και πηγαίνουν σχολείο σε αυτή τη χώρα.

Το ακροδεξιό – φασιστικό ρεύμα έχει λοιπόν τη δικιά του ιστορία και τα δικά του κοινωνικά ερείσματα. Προέρχεται από ένα ευρωπαϊκό ρεύμα ιδεών το οποίο έχει υποστεί τροποποιήσεις οφειλόμενες στη ελληνική πραγματικότητα.   Η σημερινή ενισχυμένη παρουσία του δεν οφείλεται μόνο στην οικονομική κρίση και στην ανοχή του κράτους, ούτε θα αντιμετωπισθεί αποκλειστικά νομικά.
Το επόμενο διάστημα θα πρέπει να συγκρουστούμε ιδεολογικά – όχι μόνο με τις φασιστικές ιδέες αλλά και με πολλούς από τους «μύθους» του ελληνικού εθνικισμού, να είμαστε αλληλέγγυοι κοινωνικά, να έχουμε καθημερινή παρουσία μας στις γειτονιές που πλήττονται και να αναδείξουμε μία σαφή εναλλακτική λύση στην καπιταλιστική κρίση.  




[1] E.J. Hobsbawm, «Η εποχή των αυτοκρατοριών», Αθήνα 2000, σελ 115-117 και 129-132.
[2] Ε. Σκοπετέα, «Το πρότυπό βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα», Αθήνα 1988, σελ 251-360.
[3] Χ. Χατζηιωσήφ, «Εισαγωγή» στο «Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα», Αθήνα χ.χ σελ 20-21. 

5 σχόλια:

  1. Συμφωνώ απόλυτα με τις 2 τελευταίες παραγράφους-συμπεράσματά σου Ηλία.
    Η διαμόρφωση εναλλακτικής λύσης και η επαφή με τους ανθρώπους που πλήττονται πρέπει να μπουν στην πολιτική μας καθημερινότητα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σωστα ολα τα παραπανω.Αληθης και η θεωρια του κοινωνικου δαρβινισμου,καθως μια ματια στην ιστορια την επιβεβαιωνει.Θεωρητικα παντα ,ο εθνικισμος ξεκινα απο την αγαπη στην πατριδα,εθνος ,φυλη,πολυ υγιης κατα την γνωμη μου,οπως και η αγαπη μεταξυ των μελων μιας οικογενειας και φτανει στα ακρα του σωβινισμου και της φυλετικης ανωτερωτητας.Εδω δημιουργειται η πρωτη μεγαλη παρεξηγηση μεταξυ κομμουνιστων και εθνικιστων, καθως οι πρωτοι θεωρουνται προδοτες της πατριδας και οι δευτεροι πατριωτες.Και οι δυο χαρακτηρισμοι ,ισχυουν και για τις δυο ιδεολογιες.Το δευτερο συνθετικο του φασισμου ομως ειναι ο σοσιαλισμος ,παντα στη θεωρια βεβαια.Πολλοι εθνικοσοσιαλιστες δε ,θεωρουν οτι ανηκουν στην αριστερα και αναφερουν την απαρχη τους στον Προυντον.Υπαρχει δε και μια υποβοσκουσα αισθηση πως φασισμος και μαρξισμος ,χρησιμοποιουν τα ιδια μεσα και για αυτο ομοιαζουν ως δυο σταγονες νερο.Και οι δυο θεωρουν τις μαζες (υποτιμητικο) ανωριμες και αναλαμβανουν την ευθυνη να τις καθοδηγησουν μεσω της πολιτικης ελιτ που ειναι παντα το κομμα και στην ουσια ο ισοβιος γραμματεας.Και οι δυο δε κατηγορουνται οτι ως κατοχοι της μοναδικης αληθειας ,στερουν την δημοκρατια,ισονομια ,ισηγορια,ισοκρατια απο τον Λαο εως οτου αναμορφωθει και θεωρηθει ωριμος να αυτοδιακυβερνηθει,τουτεστιν ποτε.
    Ομως καμια σημασια δεν εχουν ολα τα παραπανω,καθως οι πραγματικοι χρυσαυγιτες δεν ξεπερνουν τους 20 η 30 χιλιαδες.Οι υπολοιποι ψηφοφοροι της χρυσης αυγης δεν νομιζω να εχουν καμια αγαπη για τον ναζισμο,φασισμο ως φιλοσοφια .Το πιο πιθανο ,δεν εχουν παρα ελαχιστη γνωση.Τι τους εστρεψε ομως στην χρυση αυγη;Μηπως η αγανακτηση ;Η αναγκη για μια λυση ΤΩΡΑ που πεθαινω;Οχι για τις επομενες εκλογες ,που θα εχω χασει το σπιτι μου ,που θα παιρνω αντικαταθλιπτικα.ΤΩΡΑ ,κανω εμετο απο την ψευτικη δημοκρατια,ΤΩΡΑ δεν μπορω να βγω απο την πορτα του σπιτιου μου,ΤΩΡΑ θελω να τιμωρηθουν οι ψευτες και οι κλεφτες.Βλεπουν στην τηλεοραση τις ατελειωτες ψευτικες συζητησεις ,ξερουν οτι τη χωρα τους την κυβερνουν ξενοι,φοβονται πως θα τους παρουν το χωραφι.Για αυτο διαλεξαν την ΕΠΙΘΕΣΗ ,ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ της χρυσης αυγης.Και δεν διαλεξαν το κλαψουρισμα των υπαρχοντων 300 .Θα μπορουσαν να ειχαν στηριξει Καμμενο ,ομως προδοθηκε το βραδυ των εκλογων ,οταν θα συγκυβερνουσε για ενα υπουργειο.Διαλεξαν εξτρεμισμο.Και καθως περιειχε πατριδα ,λεξη που η αριστερα εχει αποφασισει οτι δεν της ταιριαζει,καθως ΔΕΝ περιειχε θρησκεια ,οι χρυσαυγιτες ειναι μαλλον δωδεκαθειστες ,παγανιστες,καθως προστατευε (θεωρητικα παντα) την οικογενεια ,(οταν οι ανθρωποι φοβουνται να βγουν απο το σπιτι τους ),ετσι λοιπον ,ολα ηρθαν βολικα για τον υπαλληλο της Κυπ ,Μιχαλολιακο και επαιξε τον ΡΟΛΟ του τελεια.Τον ΡΟΛΟ του βεβαια παιζει και το αντιφασιστικο κινημα,καθως συνετεινε στο να απομακρυνθει το βλεμμα απο τις απεργιες
    ,τις εξελιξεις και τον πραγματικο Δικτατορα ,φασιστα (στην πραξη και οχι στην ιδεολογια},Σαμαροβενιζελοκουβελο και την ψευτικη ημιτασιον δημοκρατια.Εσεις λοιπον ρε παιδια της αριστερας ,που ειστε πιο ανοικτομυαλοι(ειλικρινες),πεστε εκει πανω στην ελιτ,πως βαρεθηκαμε να μας κοροιδευουν οι αρχηγοι.Βαρεθηκαμε τις ιδεολογιες,αριστερες και δεξιες.Βαρεθηκαμε να μας πουλανε .Ξερουμε πολλα τωρα .Ας μας δωσουν την εξουσια που μας ανηκει,σε εμας,τον Κυριαρχο Λαο ,και εμεις θα αποφασισουμε τι θα κανουμε με τη ζωη μας.Ο ΛΑΟΣ δεν ειναι η μαζα που η ΕΛΙΤ ,ονειρευεται και προσπαθει να καθοδηγησει.Ειμαστε εμεις ,οι φιλοι μας ,οι οικογενειες μας ,ειναι οι ζωες μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. http://wlstorage.net/file/kyp-payroll-excerpt-1982.pdf

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. http://thalamofilakas.blogspot.gr/2012/06/blog-post_7343.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή

  Αντώνης Ρουπακιώτης  /   Θα είχαμε τελειώσει νωρίτερα με τη Χρυσή Αυγή αν ο Σαμαράς δεν μας σταμάταγε ΠΟΛΙΤΙΚΗ     3’ 12.10.20  11:15     ...